Muzeum 24 Pułku Ułanów

Administracyjnie muzeum stanowi oddział Muzeum Regionalnego w  Kraśniku. 

  

        Muzeum 24 Pułku Ułanów im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stefana Żółkiewskiego, stacjonującego w Kraśniku w latach 1922-1939, otwarto 6 lipca 1995 roku w 75 rocznicę powstania pułku. W czasach gdy  przeważała tendencja, jeśli nie do zamykania to przynajmniej do  ograniczania rozwoju placówek kulturalnych, w tym i muzeów, fakt ten zasługuje na wyraźne podkreślenie. Droga do powstania muzeum była długa... Po zakończeniu wojny i rozwiązaniu 34 Pułku Ułanów część żołnierzy wróciła  do kraju i rodzinnego Kraśnika. Ułani pozostali na Zachodzie zawiązali Kołu Koleżeńskie z siedzibą w  Londynie. W nawiązaniu do tradycji co roku odbywały się zjazdy koleżeńskie w dniu 6 lipca. Wydawano dwa razy  w roku Komunikat Koła, który łączył kolegów rozsianych po całym świecie. W kraju spotkania nie mogły mieć  oficjalnego charakteru. W prywatnych domach przy herbacie wspominano wojenne i powojenne dzieje. Szczególną  aktywnością odznaczało się kilku byłych ułanów: wchm. Franciszek Rusek, Wawrzyniec Szmit, Karol Zborowski,  Eugeniusz Kowalski, Antoni Tepper. Stopniowo w kraju wobec 1 Dywizji Pancernej gen. St. Maczka  narastała coraz przychylniejsza atmosfera. Spotka- nia ułańskie w Kraśniku przybrały charakter oficjalnych zjazdów z  udziałem ułanów. rodzin ułańskich, sympatyków pułku i oficjalnych gości władz cywilnych i wojskowych. Już w I  966 roku odsłonięto przy Kościele parafialnym pw. Wniebowstąpienia NMP pomnik ku czci poległych ułanów 24 Pułku. W  tym czasie historia bojowa pułku odzwierciedlona w napisach na pomniku mogła się dopiero zacząć w 1939 roku,  udało się jednak "przemyci' wśród nazwisk poległych, żołnierzy wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku. Ułani prowadzili też spotkania w szkołach, popularyzując tematykę  ułańska. Już wtedy gromadzono pierwsze eksponaty z myślą o założeniu muzeum  pułkowego. Myśl zaczęła się urealniać. gdy działające od lat 60-tych Regionalne Stowarzyszenie Miłośników  Kraśnika jako jeden z podstawowych punktów działania przyjęto założenie muzeum regionalnego. Jednym z  najaktywniejszych działaczy Stowarzyszenia był wchm. Franciszek Rusek, były ułan 24 Pułku oraz nauczyciel Janusz  Kurytlo, kolekcjoner i miłośnik militariów oraz tematyki wojskowej. W powstałym w 1976 roku Muzeum Regionalnym w pomieszczeniach  Klasztoru Kanoników Regularnych pamiątki dotyczące historii 24 Pułku Ułanów stanowiły już znaczną część zbiorów.  Były to głównie fotografie, mundury wojskowe, oporządzenie i broń, oznaczenia, dokumenty. Wynikiem  ożywienia się kontaktów z kolegami pozostającymi na Zachodzie było przekazywanie dla nowo otwartego muzeum coraz  większej ilości pamiątek osobistych, rodzinnych i ufundowanie w 1978 roku repliki sztandaru pułkowego. Na  drzewcu sztandaru znajdują się tabliczki z nazwiskami 12R fundatorów. Momentem zwrotnym był rok 1987. W tym czasie w Kraśniku zawiązało się na wzór londyński Koło 24 Pułku  Ułanów jako filia koła w Londynie. Zarząd Koła w Londynie i Walne Zgromadzenie zadecydowały o  przekazaniu większości zbiorów i archiwum pułkowego, zdeponowanego od 1947 roku w Instytucie Polskim i Muzeum  Generała Sikorskiego w Londynie. W imieniu Zarządu Koła Londyńskiego przekazania dokonał w dniu święta  pułkowego 1987 r, wiceprezes Koła mjr Kazimierz Dergiman-Kownacki.

 

        Wśród wielu przekazanych pamiątek warto wymienić:

        W kolejnych latach zbiory rosły dzięki przekazom kolejnych darów  przez ułanów i ich rodziny. Szczególnie w dniu święta pułkowego 6 lipca. Były to mundury wojskowe, liczne  odznaczenia polskie i zagraniczne, odznaki pułkowe, pamiątki, albumy fotograficzne i pojedyncze fotografie. Do  muzeum trafiły też m.in. mapy sztabowe z terenu Normandii z okresu inwazji, oraz komplet osobistych odznaczeń -  dary przekazane przez ostatniego dowódcę pułku i prezesa Koła Pułkowego, płk. dypl. Tadeusza Wysockiego z Londynu. W dniu święta pułkowego 6 lipca 1995 r. muzeum wzbogaciło się też o  kilkadziesiąt pamiątek osobistych starszego wachmistrza h9ikolaja Jablońskiego fotografa Białych Ułanów.  Mikołaj Jabłoński stworzył kronikę fotograficzną od życia garnizonowego w latach 30-tych w Kraśniku po ostatnie  dni istnienia jednostki. Jedne z ostatnich fotografii dokumentują odradzanie się tradycji ułańskiej w powojennym Kraśniku,  odsłonięcie pomnika poległych w 1966 roku. Na ekspozycji, oprócz pamiątek osobistych i fotografii, znalazł się  również aparat fotograficzny Zciss-Ikon, którym były wykonywane. Niewielką część zbiorów pozyskano w formie zakupów.  Tak między innymi nabyto lancę ułańką. W 1987 roku Muzeum uzyskało od władz miejskich budynek z lat  30-tych XX wieku na ul. Piłsudskiego 7. Po wieloletnim kosztownym remoncie budynek nadawał się do adaptacji  na cele muzealne. Zbliżająca się 75 rocznica powstania pułku zmobilizowała wszystkich  zainteresowanych tradycją ułańską. Powstała myśl o utworzeniu Muzeum 24 Pułku Ułanów z prawdziwego zdarzenia  jako filii Muzeum Regionalnego. Dużej pomocy finansowej udzieliła Rada Miejska. Uporządkowania terenu  wokół budynku podjęta się społecznie sąsiadująca z muzeum firma Wod-Bud, oraz żołnierze z II Brygady  Zmechanizowanej z Żar, która przejęła tradycje 24 Pułku Ułanów.

         Dzięki wspólnemu wysiłkowi Muzeum mogło zaistnieć 6 lipca 1995  roku. 

        Cztery sale ekspozycyjne o powierzchni użytkowej 130 m= znajdują się  na parterze budynku. Przedstawiono na nich chronologicznie historię pułku od formowania się 214 Pułku Jazdy  Ochotniczęj w Stanisławowie i Lwowie, po rozwiązanie jednostki w 1947 r. w Hanowcrzc. Perspektywicznie do  celów ekspozycyjnych mogą być wykorzystane pomieszczenia o powierzchni około 100 m= na piękne budynku  obecnie użytkowane jako pracownic, magazyny zbiorów i pomieszczenia biurowe. Kolejny duży wysiłek finansowy to zakupienie w 1995 roku kilkuset  eksponatów stanowiących depozyt w muzeum, nieżyjącego już kolekcjonera Janusza Kuryłło. Srodki na zakup  eksponatów pochodziły z funduszu Wojewody Lubelskiego. Na ułańskie święto w 1996 roku na środku jednej z sal stanęła  makieta konnego ułana. Konia naturalnej wielkości z papieru wykleił pracownik muzeum 7dzislaw Winkler. Zgromadzono w nim około 3 tysięcy eksponatów, fotografii i zbiory  wciąż rosną. ' wrześniu 1999 r w Muzeum 24 Pułku Uranów otwarło np. wystawę  "Cieniom września". sławna "Cieniom września" zorganizowana w 60. rocznicę września  1939 roku była forma uczczenia tragicznej w naszych dziejach daty zanotowała glównie momenty wojny obronnej w Polsce oraz  przygotowania do wojny i jej przebieg na ziemi kraśnickiej, udział 24 pułku ułanów w walkach wrześniowych na ziemi  jordanowskiej i w płd.-wsch. Polsce. ekvpozycji zaprezentowano przykłady mundurów wojskowych z epoki,  broń i oporządzenie wojskowe oraz fotografie i dokumenty. Bardzo ciekawie prezentował się zbiór  zarządzeń mobilizacyjnych z ostatnich miesięcy  i pierwszego tygodnia wojny, zachowanych w zbiorach  Państwowego Archiwum w Lublinie, oddział w Kra- , zwłaszcza dla gminy Trzydnik dużym urozmaiceniem była prezentacja modeli sprzętu wojskowego  używanego w początkowym okresie II wojny światowej. Ta część ekspozycji została zorganizowana dzięki modelarzom z  Kraśnickiego Klubu Modelelarskiego PA-L O-OK. Szczególnie zaangażowali się Tomasz Fraczek, Włodzimierz  Talatyeki, Waldemar Talatycki oraz malarz z Lublina Wojciech Mazur. Pracownicy muzeum komentowali wystawę w lennie lekcji muzealnych  dla młodzieży szkolnej. wystawa była czynna do I II 2000 roku. Do końca ubiegłego roku  obejrzało ją ok. R00 osób.