Historia Kraśnika na łamach Regionalisty

"Regionalista" ma już siedem lat. Przekazywany obecnie do rąk czytelników 15 numer jest wydawnictwem jubileuszowym. Pierwszy numer czasopisma, wydawanego w cyklu półrocznym, ukazał się w 1994 roku. Nadarza się więc okazja, by spojrzeć z perspektywy i globalnie na prezentowane w piśmie treści.

W 1994 roku wydawcą "Regionalisty" było Regionalne Sto­warzyszenie Miłośników Kraśnika, które obejmowało zasięgiem swojej działalności tylko teren miasta. Tym samym treści czaso­pisma odnosiły się głównie do środowiska Kraśnika, choć warto podkreślić (i uznać to za pozytywne), że nie pomijano tematów odnoszących się do niektórych miejscowości dawnego powiatu kraśnickiego, jak np. Dzierzkowice, Wilkołaz.

W 1999 roku, wraz z powrotem do "Polski powiatowej", Za­rząd Kraśnickiego Towarzystwa Regionalnego uznał za słuszne rozszerzenie swojej działalności na powiat, co znalazło odbicie w kilku ostatnich numerach "Regionalisty". W formie tzw. te­matyki wiodącej prezentujemy w poszczególnych numerach pojedyncze gminy: nr 12 - Gościeradów, nr 13 - gmina Kraśnik, nr 14 - Szastarka, nr 15 - Annopol. Nie zmienia to faktu, że do­minujące treści czasopisma to dzieje Kraśnika. Opublikowanych informacji jest tyle, że zachodzi potrzeba pewnego usystematy­zowania.

Innym kierunkiem pracy obecnego Zarządu KTR jest zainte­resowanie młodzieży jego działalnością. Dlatego ostatnio na ła­mach "Regionalisty" ukazują się treści o tematyce szkolnej. Coraz większe zainteresowanie tematyką regionalną zmusza młodzież do poszukiwania wcześniej wydanych numerów naszego czaso­pisma. Wynika to m.in. z wprowadzenia do programów szkol­nych różnych przedmiotów - edukacji regionalnej. By sprostać tym potrzebom, Zarząd Kraśnickiego Towarzystwa Regional­nego wysłał do większości szkół powiatu kraśnickiego propozy­cję zakupienia do bibliotek szkolnych kompletu wydanych numerów "Regionalisty".

Kontynuacj ą tego kierunku działania jest opracowana i przed­stawiona poniżej kwerenda, skierowana do młodzieży szkół kra­śnickich oraz czytelników zainteresowanych historią miasta. Informuje ona o tym, w których numerach "Regionalisty" moż­na znaleźć wiadomości dotyczące Kraśnika.

Układ głównych haseł jest alfabetyczny, natomiast układ za­gadnień w obrębie jednego hasła, dla wygody zainteresowanych, jest zróżnicowany: alfabetyczny, chronologiczny lub tematycz­ny. Dla ułatwienia, niektóre zagadnienia powtarzają się i wystę­pują w różnych hasłach głównych. Podane obok haseł liczby oznaczają numery "Regionalisty".

Mamy nadzieję, że usystematyzowanie treści o Kraśniku po­przez opracowanie niniejszej kwerendy przyczyni się do łatwiej­szego i szerszego poznawania historii naszego miasta.

Administracyjne zmiany - 5, 12.

Adres mieszkańców Kraśnika do marsz. E. Śmigłego Rydza z 1939r.-7.

Archeologia - 1, 5, 7, 8, 11.

Archiwalne wypisy o Kraśniku: lokacja miasta - 7, Szwedzi w Kraśniku (1657 r.) - 1, pożar w 1734 r. - 3, akt konsekracji kościoła (1761 r.) - 3, fundusz szpitala w 1814 r. - 3, akt nota­rialny z 1814 r. - 2; kościół parafialny, opis zamku, opis mia­sta w I poł. XVII w., przywileje miejskie, wydatki w 1589 r., brama miejska, zamczysko - 7.

Artystów i pisarzy związki z Kraśnikiem - 9.

24 pułk ułanów: dowódcy pułku - 8, 14, 15, sztandar - 14, walki - 1, 2, 4 (listy do red.), 6, 6 (fisty do red.), 7, 11, 12, 14, 15; major S. Rago - 11, międzywojenny okres - 8, muzeum - 6, ońcerowie zamordowani w latach 1940-1943 - 1, rocznice ­1, 2, 4, 8, 9, 11, 13, spółdzielnia 24 p.uł. - 14, "Krakusi" - 8, 9, szkoła im. 24 p.uł. - 14, żurawiejki - 6, 8 (listy do red.), wizyta królowej - 15.

Dzieje miasta: rys historyczny - 1, kalendarium historyczne - 5, 7, lokacja miasta - 5, 7, administracyjna przynależność - 5, właściciele miasta (tablica genealogiczna) - 9, 11, wyprawa wojenna 1377 r. przeciw Litwinom (opowiadanie) - 8, rze­miosło i handel w XV-XVI w. - 13, legenda o Janie Baptyście Tęczyńskim - 7, Szwedzi w Kraśniku w XVII w. - 1, zniszcze­nie miasta przez Kozaków w XVII w. - 8, pożar miasta w XVIII w. - 1, St. A. Poniatowski w Kraśniku - 7, powstanie 1863 r. ­1, Żydzi kraśniccy - 4, 15.

Ekologia i pomniki przyrody - 2, 3, 4, 9. Fabryka: amunicji - 4, FŁT - 5, NSZZ"S" - 4.

Genealogiczna tablica: właścicieli Kraśnika - 9, 11, Bronisła­wa Skowery - 13.

Herby miasta i jego właścicieli - 1, 9. Izby pamięci - 13, 14.

Kościoły: Św. Ducha - 1, 3; parafialny: architektura - 1, rys hi­storyczny - 11, dekret reformacyjny z 1801 r. - 8, kanonicy regularni - 1, 2, 4, 5, nagrobki - 7, 8 (listy do red.), antepedium - 15.

Kraśnickie Towarzystwo Regionalne - 3, 10, 11, 12, 13, 15. Modelarstwo - 11, 13.

Odbudowa Zamku Królewskiego w Warszawie (udział miesz­kańców) - 5.

Opis miasta: wg Słownika Geograficznego - 8, w 1377 r. - 8, wodociągi w XV-XVI w. - 1, lochy - 9, ratusz - 7, rynek - 14, opis w I poł. XVII w. - 7, osiedle Dąbrowa Bór (1938-1954) ­4, opis w latach 1945-1951 - 7, Kraśnik na starej fotografii - 1, 2, 3, 5, 7.

Policja - 8.

Pomniki: J. Piłsudskiego - 1, głaz - 2, 3, cmentarne - 8, 13. Prasa: lokalna - 8, szkolna - 8, 11 (listy do red.).

Regionaliści: w rejonie Kraśnika - 1, Adamiak Władysław - 2, Bownik Jan - 2, Dzikowski Tadeusz - 1, Kuryłło Janusz - 2, Makuch Leopold - 4, 5, Przegaliński Robert - 11, Ryczek Fe­liks Filip - 1, Stelmaszczyk Jan - 1, Kosinaik-Rycerz Leoka­dia - 15.

Represje Urzędu Bezpieczeństwa - 3, 4, 7, 8. Ruch ludowy i BCh - 6, 8.

Służba zdrowia - 3.

Spis treści "Regionalisty" (nr 1-9) - 10. Spółdzielcza kasa - 2, spółdzielczy bank - 7. Straż pożarna - 1, 11, 13, muzeum straży - 14, 15. Synagoga - 2, 15.

Sylwetki mieszkańców Kraśnika: Adamiak Władysław - 2, Bartnik Aleksander - 6, Biszczanik Jan - 13, Byczewska Ma­ria - 9, Chmielowiec Jan - 6, Dzikowski Tadeusz - 1, Dobro­wolski Wacław - 14, Jacak Piotr - 3, Kuryłło Janusz - 2, Ma­kuch Leopold - 4, 5, Maj-Kwiecińska Scholastyka - 8, Micha­łowska Alicja - 2, 9, Posyniak Adam - 4, Przegaliński Robert - 11, Pytel Marianna - 6, Pytlak Stefan - 9, Ryczek Feliks Filip - 1, Skorupska Franciszka - 3, Swarowski Jerzy - 13, Szałęga Jerzy - 13, Suchodolski Ryszard - 7, Stelmaszczyk Jan - 1, Ślusarska Halina - 3, Trojanowski Hipolit - 6, Wojtan Andrzej - 5, siostra zak. Zdybicka Zofia J. - 9, ks. Zieliński Stanisław ­3, 4, 8, 5 (listy do red.), Żarkowski Jan - 4.

Szkoły: parafialna - 2, 3, elementarna - 4, 11, podstawowa nr 5 ­15, społeczna - 14; I LO: wspomnienia z lat 1945-1952 - 8, zjazd absolwentów - 9, klasa pedagogizująca - 9, wspomnie­nia - 12 (listy do red.), obóz kajakowy w 1934 r. - 12, milenij­ny rajd rowerowy - 14; II LO: rys historyczny - 12, zjazd absolwentów - 13, sylwetka dyr. J. Biszczanika - 13; nauczy­ciele polegli w latach 1939­1945 - 3, tajne nauczanie - 3, Towarzystwo Szerzenia Oświaty "Światło" - 11, szkol­ne izby pamięci - 13.

Sztandar miasta - 8. Twórczość artystyczna - po­ezja: Jacak Piotr - 3, Majew­ska Musińska Halina - 2, Michałowska Alicja - 1, 2, Pietras Jerzy - 4, Płatek Agniesz­ka - 13, Pomorski Stanisław ­1, 8, Spasiewicz Irena, Wasz­czuk Irena - 15, Wojtan An­drzej - 1; sztuka plastyczna: malarstwo i rysunek: Bartosiewicz Jan - 1, 2, 4, 8, 14, 15, Frankowski Jacek - 5, Nasi­łowski Zbigniew - 11, Rachoń Anna - 4, Talatycki Waldemar - 13, Tryk Mirosław - 6, 7, 8, 9, 12; rzeźba: Ignaczyński Szczepan - 3, Stadnicka-Szu­mera Marta - 5; linoryt, ry­sunek: Burda-KędzierskaKa­tarzyna - 9; fotografia (auto­rzy fotoreportaży): Gryta Waldemar - 2, 9, 11, 12, 13, 15, Michalczyk Jerzy - 3, 5, 13, 15, Nita Zbigniew - 3, 4, Wichrowski Zbigniew - 12, 13.

Twórczość ludowa (w powiecie kraśnickim) - 1, 15.

Ulice Kraśnika: Bóżniczna, Z. Krasińskiego - 15.

Wioska SOS - 3.

Wojny światowe - I wojna: bi­twy pod Kraśnikiem (1914­1915) - 1, 6 (listy do red.), okupacja (1915-1918) - 6, odzyskanie niepodległości w 1918 r. - 11; II wojna: wrze­sień 1939 r. - 2, 4, okupacja w latach 1939-1940 - 7, obóz pracy "Wifo" - 2, obóz kon­centracyjny Budzyń - 4, Ba­taliony Chłopskie - 4, 6, 8, prześladowania hitlerowskie ­3, 8, 9 (listy do red.), prześla­dowania sowieckie - 3, 9, 14, 15, walki 24 p.uł. - 1, 2, 6 (li­sty do red.), 12, 14, 15.

Związek Nauczycielstwa Pol­skiego - 3.

Zabytki Kraśnika (opisy): cmentarz - 8, głaz-pomnik - 2, 3, klasztor kanoników regu­larnych - 1, kościół parafial­ny - 1, nagrobki w kościele ­7, synagoga - 2, zamczysko ­7.

Żydzi kraśniccy: w XVII w. ­4, w okresie okupacji nie­mieckiej - 15, synagoga - 2.

Kronika KTR

W dniu 22 września bieżącego roku odbyło się posiedzenie Zarzą­du Kraśnickiego Towarzystwa Regionalnego w Kraśniku. W sprawach organizacyjnych przyję­ta została rezygnacja pana Zbi­gniewa Wichrowskiego z funkcji przewodniczącego Zarządu KTR.

Pan Zbigniew Wichrowski przez kilka lat kierował pracami Zarządu Towarzystwa. Byk rów­nież redaktorem naczelnym czaso­pisma "Regionalista". Na tych stanowiskach społecznych wyka­zał wiele osobistego wysiłku i za­angażowania. Zaowocowały one między innymi podniesieniem ran­gi i autorytetu Towarzystwa za­równo w środowisku kraśnickim, jak również na terenie obecnego powiatu. Łącząc funkcję zawodo­wą dyrektora Muzeum w Kraśni­ku z działalnością społeczną na polu regionalizmu, przyczynił się w znacznym stopniu do rozszerze­nia wiedzy o najstarszych dziejach wielu kraśnickich miejscowości.

Ciekawie napisane - na łamach "Regionalisty" - artykuły z zakre­su archeologii budziły zaintereso­wanie szerokiego kręgu czytelni­ków, a zwłaszcza młodzieży szkol­nej.

Za tę społecznikowską dzia­łalność zarówno w Zarządzie KTR, jak również podczas peł­nienia funkcji redaktora naczel­nego "Regionalisty", Zarząd Kraśnickiego Towarzystwa Re­gionalnego i redakcja czasopi­smaskładają panu Zbigniewowi Wichrowskiemu serdeczne po­dziękowanie.

Sądzimy, że pan Wichrowski na­dal będzie czynnie uczestniczył w działalności społecznej. Szczegól­nie liczymy na owocną współpra­cę z redakcją "Regionalisty". Zarząd KTR i redakcja przesyłają panu Z. Wichrowskiemu życzenia dobrego zdrowia oraz wszelkiej pomyślności w życiu zawodowym i rodzinnym.

Waldemar Gryta przewodniczący KTR Wit Szymanek

redaktor naczelny PS. Informujemy PT Czytelników, że na wspomnianym wyżej zebra­niu w dniu 22 września 2000 r.

Wydawca: Kraśnickie Towarzystwo Regionalne dokonano wyboru nowego składu osobowego redak­cji czasopisma. Redaktorem naczelnym został wy­brany Wit Szymanek - dotychczasowy członek kolegium redakcyjnego, a sekretarzem redakcji Ryszard Nowosad.

W związku z wyborem składamy tą drogą serdecz­ne podziękowanie członkom Zarządu KTR za okaza­ne nam zaufanie. Jednocześnie wyrażamy przekonanie, że tak jak dotychczas będziemy mogli liczyć na dobrą współpracę w celu pełnej realizacji nakreślonych za­dań.

Wit Szymanek

Przez dwa miesiące (wrzesień - październik) czynna była w galerii sztuki "Odnowa" w Kraśniku, wystawa malarska prac kraśnickiego regionalisty, Jana Bar­tosiewicza, zorganizowana przez Zarząd KTR. Wysta­wa cieszyła się dużym zainteresowaniem, zwiedziło ją ponad 600 osób.

W październiku 2000 roku Starostwo Powiatowe w Kraśniku przydzieliło Kraśnickiemu Towarzystwu Regionalnemu nowy lokal na siedzibę Stowarzysze­nia i redakcji "Regionalisty". Aktualny nasz adres: 23­200 Kraśnik, ulica Rycerska 7.

Nieoczekiwane spotkanie na dożynkach

W powiatowych uroczystościach dożynkowych w Kra­śniku uczestniczył podsekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa, negocjator z Unią Europejską - Jerzy Plewa. Jesteśmy kolegami z lat szkolnych. Przecho­dząc obok stoiska Kraśnickiego Towarzystwa Regio­nalnego rozpoznał mnie po 35 latach. W krótkiej rozmowie przywołał dawne wspomnienia z dzieciń­stwa. Jerzy Plewa pochodzi z Kraśnika, tu mieszkał i uczęszczał do szkół. Czując się związany z miastem, odwiedza Kraśnik i rodzinę. W czasie rozmowy mini­ster zadeklarował współpracę z KTR.

Załączam wspólne zdjęcie z tego nieoczekiwanego spotkania.